vuur

Door een verhaal worden gegevens informatie. Door gegevens in een context te plaatsen en zodanig bijeen te brengen en voor te stellen dat er betekenis aan kan worden toegekend, gaan ze leven, Een enkel gegeven zegt niet zoveel, evenals een idee dat nog niet in een vorm is gegoten. Het is als met spekkoek die trouwens ook in een vorm gebakken moet worden. Telkens een laagje toevoegen, waarbij het volgende voortbouwt op het vorige. Het resultaat is alleszins de moeite waard.

Van gegeven naar informatie

  • 41. Een getal.
  • 41 graden.   Gaat het om de graden van een hoek? Temperatuur? Breedtegraad of meridiaan?
  • vanmorgen was het 41 graden.   Temperatuur dus, van iets of iemand.
  • Het warme weer houdt voorlopig aan; bij de reguliere metingen van 10.00 uur vanmorgen was het 41 graden.  Het weer: hier gaat het blijkbaar over. Nu met meer context:
  • “Stilte graag! En waar is Kees gebleven, hij is de eerste die er iets mee moet zo.” Ongeduldig klikte Pieter op de afstandsbediening en het als altijd montere stemgeluid van de weerman (wie had dit belachelijke woord ooit de media ingeslingerd?) schalde door de kleine ruimte.

Tijdens het lezen van de vorige alinea is ons brein druk in de weer de ontbrekende informatie aan te vullen. Daartoe genoodzaakt omdat een duidelijke context nog ontbreekt. Zo kan Pieter zich bevinden in een ziekenhuis dat een bovenmatige toestroom van patiënten moet verwerken, veroorzaakt door een hittegolf. Een andere mogelijkheid is dat het koelsysteem van de airconditioning defect is; de hoge buitentemperatuur noopt tot een crisisaanpak en Pieter is degene die hiervoor verantwoordelijk is. Maar hij kan ook de baas zijn van een ijsjesfabriek waar de warmte in klinkende munt kan worden omgezet mits de productiecapaciteit op volle toeren draait.

Woorden roepen vaak een directe associatie op. Zo denken we bij sneeuw aan kou. En bij taart aan lekker. De hersenen vullen ontbrekende informatie graag aan; ook het verband waarin zich iets voordoet stuurt onze perceptie. Daar maakt bijvoorbeeld een illusionist gebruik van: hij presenteert een verdraaide werkelijkheid maar wel met zo’n mooi verhaal dat de toeschouwer dit als ‘de echte’ werkelijkheid percipieert.

Een idee is als een bloesemknop. Alle kracht gebundeld, in afwachting van die eerste warme voorjaarsdag. Met dien verstande dat hier de zon en de regen vanzelf wel komen. Het idee kan pas floreren als een goed verhaal de juiste woorden heeft gevonden en het op de beste manier in een kader is geplaatst. Was dit denkbeeld eerst een alleen in de geest van de bedenker levende voorstelling, nu kan het gekend en begrepen worden door anderen. Hoe beter het lukt om die voorstelling, dat idee uit te drukken, des te duidelijker de strekking wordt. Dit is een proces waarbij inzicht (de intellectuele beheersing van een samenhang) en creativiteit (met oorspronkelijke ideeën en oplossingen komen, vindingrijkheid) hand in hand gaan.

Het resultaat van een goed verhaal is betekenis. Het heeft betekenis voor degenen die het lezen. Het voegt waarde toe. Dat kan gebeuren doordat het belang wat aan het idee wordt toegekend, groot is. Of omdat de uitwerking van het verhaal op het gemoed of de geest (dan wel allebei) dat is. Hoe ook: context is bepalend, zowel voor feiten als ideeën. Door een verhaal komen zij tot volle wasdom en gaan een rol spelen in het leven van anderen. Het is de kunst om dan de betekenis zo te laten zijn dat er sprake is van verrijking. Intellectueel en emotioneel.

Vuur. Ongeveer 400.000 jaren beschikken wij over de kennis dit zelf te maken, misschien zelfs langer. Deze vondst was een beslissend keerpunt in de ontwikkelingsgeschiedenis. De mens, als enige diersoort hiertoe in staat kon nu een nomadisch bestaan vaarwel zeggen, zich ergens vestigen en aan landbouw beginnen. En ’s avonds een smakelijk gebraad deed het ook goed. Er is niet veel voor nodig, alleen brandstof, zuurstof en warmte – de ontbrandingstemperatuur. En de hand die ervoor zorgt dat het vuur gaat branden.